ದ್ವಾರಕಾಧೀಶ ದೇವಾಲಯ
| ದ್ವಾರಕಾಧೀಶ ದೇವಾಲಯ द्वारकाधीश मंदिर | |
|---|---|
 ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರದೊಂದಿಗೆ ದೇವಾಲಯದ ಶಿಖರಗಳು | |
| ಭೂಗೋಳ | |
| ಕಕ್ಷೆಗಳು | 22°14′16.39″N 68°58′3.22″E / 22.2378861°N 68.9675611°E |
| ದೇಶ | ಭಾರತ |
| ರಾಜ್ಯ | ಗುಜರಾತ್ |
| ಸ್ಥಳ | ದ್ವಾರಕಾ |
ದ್ವಾರಕಾಧೀಶ ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು ಜಗತ್ ಮಂದಿರ ಎಂದೂ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಸಾಂದರ್ಭಿಕವಾಗಿ ದ್ವಾರಕಾಧೀಶ ಎಂದು ಉಚ್ಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಕೃಷ್ಣನಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ಹಿಂದೂ ದೇವಾಲಯವಾಗಿದೆ, ಇದನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ದ್ವಾರಕಾಧೀಶ ಅಥವಾ 'ದ್ವಾರಕಾ ರಾಜ' ಎಂಬ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಭಾರತದ ಗುಜರಾತ್‌ನ ದ್ವಾರಕಾ ನಗರದಲ್ಲಿದೆ, ಇದು ಹಿಂದೂ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಯ ಸ್ಥಳ ಆಗಿರುವ ಚಾರ್ ಧಾಮ್‌ನ ತಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಐದು ಅಂತಸ್ತಿನ ಕಟ್ಟಡದ ಮುಖ್ಯ ದೇಗುಲವು ೭೨ ಕಂಬಗಳಿಂದ ಬೆಂಬಲಿತವಾಗಿದೆ, ಇದನ್ನು ಜಗತ್ ಮಂದಿರ ಅಥವಾ ನಿಜ ಮಂದಿರ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಪುರಾತತ್ತ್ವ ಶಾಸ್ತ್ರದ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಮೂಲ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ೨೦೦೦ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. [೧] [೨] [೩] ೧೫-೧೬ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲಾಯಿತು. [೪] [೫]
ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಪ್ರಕಾರ, ಮೂಲ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಕೃಷ್ಣನ ಮೊಮ್ಮಗ ವಜ್ರನಾಭನು ಹರಿ-ಗೃಹ (ಕೃಷ್ಣನ ವಸತಿ ಸ್ಥಳ) ಮೇಲೆ ನಿರ್ಮಿಸಿದನೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಮೂಲ ರಚನೆಯನ್ನು ೧೪೭೨ ರಲ್ಲಿ ಮಹಮೂದ್ ಬೇಗಡಾ ನಾಶಪಡಿಸಿದನು ಮತ್ತು ನಂತರ ೧೫ ನೇ-೧೬ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಮರುನಿರ್ಮಿಸಲಾಯಿತು.[ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರ ಬೇಕಾಗಿದೆ] ಈ ದೇವಾಲಯವು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂಗಳಿಂದ ಪವಿತ್ರವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಚಾರ್ ಧಾಮ್ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರೆಯ ಭಾಗವಾಯಿತು. ೮ ನೇ ಶತಮಾನದ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಮತ್ತು ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ ಆದಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ಈ ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ್ದರು. ಉಳಿದ ಮೂರು ರಾಮೇಶ್ವರಂ, ಬದರಿನಾಥ್ ಮತ್ತು ಪುರಿ. ಇಂದಿಗೂ ಅವರ ಭೇಟಿಗಾಗಿ ದೇವಾಲಯದೊಳಗೆ ಒಂದು ಸ್ಮಾರಕವನ್ನು ಸಮರ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ. ದ್ವಾರಕಾಧೀಶವು ಉಪಖಂಡದಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣುವಿನ ೯೮ ನೇ ದಿವ್ಯ ದೇಶವಾಗಿದ್ದು, ದಿವ್ಯ ಪ್ರಬಂಧ ಪವಿತ್ರ ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ವೈಭವೀಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ಇದನ್ನು ರಾಜಾ ಜಗತ್ ಸಿಂಗ್ ರಾಥೋಡ್ ಪುನರ್ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದರು. [೬] ದೇವಾಲಯವು ೧೨.೧೯ ಮೀಟರ್(೪೦.೦ ಫೀಟ್) ಸಮುದ್ರ ಮಟ್ಟಕ್ಕಿಂತ ಮೇಲಿರುತ್ತದೆ. ಇದು ಪಶ್ಚಿಮಕ್ಕೆ ಮುಖ ಮಾಡಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ವಿನ್ಯಾಸವು ಗರ್ಭಗೃಹ ( ನಿಜಾಮಂದಿರ ಅಥವಾ ಹರಿಗ್ರಹ ) ಮತ್ತು ಅಂತರಾಳ (ಒಂದು ಮುಂಭಾಗ) ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. [೭] ಆದಾಗ್ಯೂ, ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ದೇವಾಲಯವು ೧೬ ನೇ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದೆ.
ದಂತಕಥೆ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ಹಿಂದೂ ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ದ್ವಾರಕಾವನ್ನು ಕೃಷ್ಣನು ಸಮುದ್ರದಿಂದ ಮರಳಿ ಪಡೆದು ಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಿದನು. ದೂರ್ವಾಸ ಋಷಿ ಒಮ್ಮೆ ಕೃಷ್ಣ ಮತ್ತು ಅವನ ಪತ್ನಿ ರುಕ್ಮಿಣಿಯನ್ನು ಭೇಟಿ ಮಾಡಿದರು. ಆ ಜೋಡಿಯು ಅವರನ್ನು ತಮ್ಮ ಅರಮನೆಗೆ ಕರೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗಬೇಕೆಂದು ಋಷಿ ಬಯಸಿದರು. ದಂಪತಿಗಳು ತಕ್ಷಣ ಒಪ್ಪಿದರು ಮತ್ತು ಋಷಿಯೊಂದಿಗೆ ತಮ್ಮ ಅರಮನೆಗೆ ನಡೆಯಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದರು. ಸ್ವಲ್ಪ ದೂರದ ನಂತರ, ರುಕ್ಮಿಣಿ ಸುಸ್ತಾಗುತ್ತಾಳೆ ಮತ್ತು ಅವಳು ಕೃಷ್ಣನಲ್ಲಿ ಸ್ವಲ್ಪ ನೀರನ್ನು ಕೇಳಿದಳು. ಕೃಷ್ಣನು ಆ ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಗಂಗಾ ನದಿಯನ್ನು ತರುವ ಪೌರಾಣಿಕ ರಂಧ್ರವನ್ನು ಅಗೆದನು. ಋಷಿ ದೂರ್ವಾಸ ಕೋಪಗೊಂಡು ರುಕ್ಮಿಣಿಯನ್ನು ಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಉಳಿಯುವಂತೆ ಶಾಪ ಕೊಟ್ಟನು. ರುಕ್ಮಿಣಿಯ ಗುಡಿಯು ಕಂಡುಬರುವ ದೇವಾಲಯವು ಅವಳು ನಿಂತ ಸ್ಥಳವೆಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. [೮]
ಇತಿಹಾಸ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಗುಜರಾತ್‌ನ ದ್ವಾರಕಾ ಪಟ್ಟಣವು ಶತಮಾನಗಳ ಹಿಂದಿನ ಇತಿಹಾಸವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ ಮತ್ತು ಮಹಾಭಾರತ ಮಹಾಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ದ್ವಾರಕಾ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯ ಎಂದು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಗೋಮತಿ ನದಿಯ ದಡದಲ್ಲಿರುವ ಈ ಪಟ್ಟಣವನ್ನು ಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣನ ರಾಜಧಾನಿ ಎಂದು ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸ್ಕ್ರಿಪ್ಟ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಕಲ್ಲಿನ ಬ್ಲಾಕ್‌ನಂತಹ ಪುರಾವೆಗಳು, ಡೋವೆಲ್‌ಗಳನ್ನು ಬಳಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ತೋರಿಸುವ ಕಲ್ಲುಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿರುವ ರೀತಿ, ಮತ್ತು ಸೈಟ್‌ನಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುವ ಆಂಕರ್‌ಗಳ ಪರೀಕ್ಷೆಯು ಬಂದರು ಸೈಟ್ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಕಾಲದದ್ದಾಗಿದೆ ಎಂದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ, ಕೆಲವು ನೀರೊಳಗಿನ ರಚನೆಯು ತಡವಾಗಿದೆ. ಮಧ್ಯಯುಗದ. ಕರಾವಳಿಯ ಸವೆತವು ಬಹುಶಃ ಪ್ರಾಚೀನ ಬಂದರಿನ ನಾಶಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿತ್ತು. [೯]
ಮೂಲ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಕೃಷ್ಣನ ಮೊಮ್ಮಗನಾದ ವಜ್ರನಾಭನು ಕೃಷ್ಣನ ವಸತಿ ಅರಮನೆಯ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಮಿಸಿದನೆಂದು ಹಿಂದೂಗಳು ನಂಬುತ್ತಾರೆ. ಇದನ್ನು ೧೪೭೨ [೧೦] ಸುಲ್ತಾನ್ ಮಹಮೂದ್ ಬೇಗಡಾ ನಾಶಪಡಿಸಿದನು.
ಚಾಲುಕ್ಯ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತುತ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ೧೫-೧೬ ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ದೇವಾಲಯವು ೨೭-ಮೀಟರ್‌ಗಳಿಂದ ೨೧-ಮೀಟರ್‌ಗಳಷ್ಟು ವಿಸ್ತೀರ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಪೂರ್ವ-ಪಶ್ಚಿಮ ಉದ್ದ ೨೯-ಮೀಟರ್ ಮತ್ತು ಉತ್ತರ-ದಕ್ಷಿಣ ಅಗಲ ೨೩ ಮೀಟರ್. ದೇವಾಲಯದ ಅತಿ ಎತ್ತರದ ಶಿಖರವು ೫೧.೮ ಮೀ ಎತ್ತರವಾಗಿದೆ.[ಸಾಕ್ಷ್ಯಾಧಾರ ಬೇಕಾಗಿದೆ]
ಧಾರ್ಮಿಕ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]
ಈ ಸ್ಥಳವು ಪ್ರಾಚೀನ ನಗರವಾದ ದ್ವಾರಕಾ ಮತ್ತು ವೈದಿಕ ಯುಗದ ಮಹಾಭಾರತದ ಕೃಷ್ಣನೊಂದಿಗೆ ಸಂಬಂಧ ಹೊಂದಿರುವುದರಿಂದ, ಇದು ಹಿಂದೂಗಳ ಪ್ರಮುಖ ತೀರ್ಥಯಾತ್ರಾ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ. ಇದು "ಕೃಷ್ಣ" ಸರ್ಕ್ಯೂಟ್‌ಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ೩ ಪ್ರಮುಖ ಯಾತ್ರಾ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ, ಅವುಗಳೆಂದರೆ ಹರಿಯಾಣ ರಾಜ್ಯದ ಕುರುಕ್ಷೇತ್ರದ ೪೮ಕೋಸ್ ಪರಿಕ್ರಮ, ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ ರಾಜ್ಯದ ಮಥುರಾದ ಬ್ರಜ್ ಪರಿಕರ್ಮ ಮತ್ತು ಗುಜರಾತ್ ರಾಜ್ಯದ ದ್ವಾರಕಾಧೀಶ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿರುವ ದ್ವಾರಕಾ ಪರಿಕ್ರಮ (ದ್ವಾರಕಾದೀಶ್ ಯಾತ್ರೆ).
ದೇವಾಲಯದ ಮೇಲಿರುವ ಧ್ವಜವು ಸೂರ್ಯ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರರನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ, ಇದು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ಸೂರ್ಯ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರರು ಇರುವವರೆಗೂ ಕೃಷ್ಣನು ಇರುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. [೧೧] ಧ್ವಜವನ್ನು ದಿನಕ್ಕೆ ಐದು ಬಾರಿ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆದರೆ ಚಿಹ್ನೆಯು ಒಂದೇ ಆಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಎಪ್ಪತ್ತೆರಡು ಕಂಬಗಳ ಮೇಲೆ ಐದು ಅಂತಸ್ತಿನ ರಚನೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ದೇವಾಲಯದ ಶಿಖರವು ೭೮.೩ ಮೀ ಎತ್ತರವಿದೆ. [೧೧] [೧೨] ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಸುಣ್ಣದ ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದ್ದು ಅದು ಇನ್ನೂ ಪ್ರಾಚೀನ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲಿದೆ. ಈ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ಆಳಿದ ರಾಜವಂಶಗಳ ಉತ್ತರಾಧಿಕಾರದಿಂದ ಮಾಡಿದ ಸಂಕೀರ್ಣವಾದ ಶಿಲ್ಪಕಲೆಯ ವಿವರಗಳನ್ನು ದೇವಾಲಯವು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಕೃತಿಗಳಿಂದ ರಚನೆಯು ಹೆಚ್ಚು ವಿಸ್ತರಿಸಲಿಲ್ಲ.
ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಎರಡು ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರಗಳಿವೆ. ಮುಖ್ಯ ದ್ವಾರವನ್ನು (ಉತ್ತರ ಪ್ರವೇಶ) "ಮೋಕ್ಷ ದ್ವಾರ" (ಮೋಕ್ಷದ ಬಾಗಿಲು) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರವು ಒಬ್ಬರನ್ನು ಮುಖ್ಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಕರೆದೊಯ್ಯುತ್ತದೆ. ದಕ್ಷಿಣ ದ್ವಾರವನ್ನು "ಸ್ವರ್ಗ ದ್ವಾರ" (ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ದ್ವಾರ) ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ದ್ವಾರದ ಹೊರಗೆ ಗೋಮತಿ ನದಿಗೆ ಹೋಗುವ ೫೬ ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳಿವೆ. [೧೩] ದೇವಾಲಯವು ಬೆಳಗ್ಗೆ ೬.೦೦ ರಿಂದ ಮಧ್ಯಾಹ್ನ ೧.೦೦ ಮತ್ತು ಸಂಜೆ ೫.೦೦ ರಿಂದ ರಾತ್ರಿ ೯.೦೦ ವರೆಗೆ ತೆರೆದಿರುತ್ತದೆ. ಕೃಷ್ಣ ಜನ್ಮಾಷ್ಟಮಿ ಹಬ್ಬ, ಅಥವಾ ಗೋಕುಲಾಷ್ಟಮಿ, ಕೃಷ್ಣನ ಜನ್ಮದಿನವನ್ನು ವಲ್ಲಬ (೧೪೭೩-೧೫೩೧) ನಿಯೋಜಿಸಿದನು. [೧೪]
ಒಂದು ದಂತಕಥೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ಕವಿಯತ್ರಿ-ಸಂತ ಮತ್ತು ಕೃಷ್ಣನ ಕಟ್ಟಾ ಭಕ್ತೆಯಾಗಿದ್ದ ಪ್ರಖ್ಯಾತ ರಜಪೂತ ರಾಜಕುಮಾರಿ ಮೀರಾ ಬಾಯಿ ಈ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ ದೇವತೆಯೊಂದಿಗೆ ವಿಲೀನಗೊಂಡರು. [೧೫] ಇದು ಸಪ್ತ ಪುರಿ, ಭಾರತದ ಏಳು ಪವಿತ್ರ ನಗರಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. [೧೬]
ಈ ದೇವಾಲಯವು ದ್ವಾರಕಾ ಪೀಠದ ಸ್ಥಳವಾಗಿದೆ, ಇದು ದೇಶದಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂ ಧಾರ್ಮಿಕ ನಂಬಿಕೆಗಳ ಏಕೀಕರಣದ ಪ್ರವರ್ತಕ ಆದಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯ (೬೮೬-೭೧೭) ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ನಾಲ್ಕು ಪೀಠಗಳಲ್ಲಿ (ಧಾರ್ಮಿಕ ಕೇಂದ್ರಗಳು) ಒಂದಾಗಿದೆ. ಇದು ನಾಲ್ಕು ಅಂತಸ್ತಿನ ರಚನೆಯಾಗಿದ್ದು, ದೇಶದ ವಿವಿಧ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ ನಾಲ್ಕು ಪೀಠಗಳನ್ನು ಪ್ರತಿನಿಧಿಸುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಗೋಡೆಗಳ ಮೇಲೆ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರ ಜೀವನ ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ಬಿಂಬಿಸುವ ವರ್ಣಚಿತ್ರಗಳಿದ್ದು, ಗುಮ್ಮಟವು ವಿವಿಧ ಭಂಗಿಗಳಲ್ಲಿ ಶಿವನ ಕೆತ್ತನೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. [೧೫] [೬]
ರಚನೆ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ಇದು ೭೨ ಕಂಬಗಳ ಮೇಲೆ ನಿರ್ಮಿಸಲಾದ ಐದು ಅಂತಸ್ತಿನ ಕಟ್ಟಡವಾಗಿದೆ (೬೦ ಕಂಬಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಮರಳುಗಲ್ಲಿನ ದೇವಾಲಯವನ್ನು ಸಹ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ). [೧೭] [೧೫] [೧೬] ದೇವಾಲಯಕ್ಕೆ ಎರಡು ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರವೇಶದ್ವಾರಗಳಿವೆ, ಒಂದು ಮುಖ್ಯ ಪ್ರವೇಶ ದ್ವಾರವನ್ನು ಮೋಕ್ಷ ದ್ವಾರ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ (ಅಂದರೆ "ಮೋಕ್ಷದ ಬಾಗಿಲು") ಮತ್ತು ನಿರ್ಗಮನ ಬಾಗಿಲು ಇದನ್ನು ಸ್ವರ್ಗ ದ್ವಾರ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ( ಅರ್ಥ: "ಸ್ವರ್ಗಕ್ಕೆ ಗೇಟ್"). [೧೬]
ಗರ್ಭಗುಡಿಯಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯ ದೇವತೆ ದ್ವಾರಕಾದೀಶನಾಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ವಿಷ್ಣುವಿನ ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ ರೂಪ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ನಾಲ್ಕು ತೋಳುಗಳಿಂದ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ. [೧೬] ಮುಖ್ಯ ಬಲಿಪೀಠದ ಎಡಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಕೋಣೆಯ ಮೇಲೆ ಕೃಷ್ಣನ ಹಿರಿಯ ಸಹೋದರ ಬಲರಾಮನ ದೇವರಿದೆ. ಬಲಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಕೊಠಡಿಯು ಪ್ರದ್ಯುಮ್ನ ಮತ್ತು ಅನಿರುದ್ಧ, ಕೃಷ್ಣನ ಮಗ ಮತ್ತು ಮೊಮ್ಮಗನ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಮಧ್ಯ ದೇಗುಲದ ಸುತ್ತಲಿನ ಹಲವಾರು ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ರಾಧಾ, ಜಾಂಬವತಿ, ಸತ್ಯಭಾಮಾ ಮತ್ತು ಲಕ್ಷ್ಮಿ ದೇವತೆಗಳ ವಿಗ್ರಹಗಳಿವೆ. [೧೬] ಮಾಧವ್ ರಾವ್ಜಿ (ಕೃಷ್ಣನ ಇನ್ನೊಂದು ಹೆಸರು), ಬಲರಾಮ ಮತ್ತು ಋಷಿ ದೂರ್ವಾಸ ಅವರ ದೇವಾಲಯಗಳು ಸಹ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿವೆ. [೬] ದ್ವಾರಕಾಧೀಶನ ಕೇಂದ್ರ ದೇಗುಲದ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ರಾಧಾ ಕೃಷ್ಣ ಮತ್ತು ದೇವಕಿಗೆ ಸಮರ್ಪಿತವಾದ ಎರಡು ಪ್ರತ್ಯೇಕ ದೇವಾಲಯಗಳಿವೆ.
ದೇವಾಲಯದ ಶಿಖರವು ೭೮ ಮೀಟರ್(೨೫೬ ಫೀಟ್) ಎತ್ತರಕ್ಕೆ ಏರಿದೆ ಮತ್ತು ಸೂರ್ಯ ಮತ್ತು ಚಂದ್ರನ ಚಿಹ್ನೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ದೊಡ್ಡ ಧ್ವಜವನ್ನು ಅದರ ಮೇಲೆ ಹಾರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. [೧೬] ಧ್ವಜ, ತ್ರಿಕೋನ ಆಕಾರದಲ್ಲಿ, ೫೦ ಫೀಟ್(೧೫ ಮೀ) ಉದ್ದ. ಈ ಧ್ವಜವನ್ನು ದಿನಕ್ಕೆ ನಾಲ್ಕು ಬಾರಿ ಹೊಸದರೊಂದಿಗೆ ಬದಲಾಯಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಧ್ವಜವನ್ನು ಖರೀದಿಸುವ ಮೂಲಕ ಅದನ್ನು ಹಾರಿಸಲು ಹಿಂದೂಗಳು ಭಾರಿ ಹಣವನ್ನು ಪಾವತಿಸುತ್ತಾರೆ. [೬]
ಪ್ರಶಸ್ತಿಗಳು
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ದ್ವಾರಕಾಧೀಶ್ ಜಗತ್ ಮಂದಿರವು ೨೨ ಮಾರ್ಚ್ ೨೦೨೧ ರಂದು ವರ್ಲ್ಡ್ ಟ್ಯಾಲೆಂಟ್ ಆರ್ಗನೈಸೇಶನ್, ನ್ಯೂಜೆರ್ಸಿ, ಯು ಎಸ್ ಎ ನಿಂದ "ವರ್ಲ್ಡ್ ಅಮೇಜಿಂಗ್ ಪ್ಲೇಸ್" ಪ್ರಮಾಣಪತ್ರವನ್ನು ನೀಡಿತು. [೧೮] [೧೯]
ಸಹ ನೋಡಿ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]ಗ್ರಂಥಸೂಚಿ
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]- Bansal, Sunita Pant (1 January 2008). Hindu Pilgrimage. Pustak Mahal. ISBN 978-81-223-0997-3.
- Bandyopadhyay, Deepak (11 June 2014). Hinduism. Rupa Publications India Pvt. Ltd 2014. ISBN 978-81-291-3428-8.
- Desai, Anjali H. (2007). India Guide Gujarat. India Guide Publications. ISBN 978-0-9789517-0-2.
- Paramāra, Thomasa (1996). Temples of Gujarat Built During the Mughal Period. Thomas B. Parmar.
- UNESCO World Cultural Heritage Site status, report on Indian Express newspaper website
- Underwater remains near Dwarakadheesh temple, on website of National Institute of Oceanography
- Brockman, Norbert C. (2011). Encyclopedia of Sacred Places. California: ABC-CLIO, LLC. ISBN 978-1-59884-655-3.
- Gwynne, Paul (2009). World Religions in Practice: A Comparative Introduction. Oxford: Blackwell Publication. ISBN 978-1-4051-6702-4.
ಉಲ್ಲೇಖಗಳು
[ಬದಲಾಯಿಸಿ]- ↑ S. R. Rao (1988). Marine Archaeology of Indian Ocean Countries. National Institute of Oceanography. pp. 18–25. ISBN 8190007408.
The Kharoshti inscription in the first floor of Sabhamandapa of Dwarkadhish Temple is assignable to 200 BC. [...] Excavation was done by the veteran archaeologist H.D. Sankalia some twenty years ago on the western side of the present Jagat-Man- dir at Modern Dwarka and he declared that the present Dwarka was not earlier than about 200 BC.
- ↑ L. P. Vidyarthi (1974). Journal of Social Research,Volume 17. Council of Social and Cultural Research. p. 60.
Inscription in brahmi found in the temple supports the fact of its construction during the Mauryan regime. Apart from this beginning, the pages of history of Dwarka and Dwarkadhish temple are full of accounts of its destruction and reconstruction in the last 2000 years.
- ↑ Alok Tripathi (2005). Remote Sensing And Archaeology. Sundeep Prakashan. p. 79. ISBN 8175741554.
In 1963 H.D. Sankalia carried out an archaeological excavation.. at Dwarkadheesh temple at Dwarka to solve the problem. Archaeological evidences found in this excavation were only 2000 years old
- ↑ 1988, P. N. Chopra, "Encyclopaedia of India, Volume 1", page.114
- ↑ Rao, Shikaripur Ranganath (1999). The lost city of Dvārakā. Aditya Prakashan. ISBN 978-8186471487.
- ↑ ೬.೦ ೬.೧ ೬.೨ ೬.೩ Bandyopadhyay 2014, p. 71.
- ↑ Paramāra 1996, p. 87.
- ↑ Bhoothalingam, Mathuram (2016). S., Manjula (ed.). Temples of India Myths and Legends. New Delhi: Publications Division, Ministry of Information and Broadcasting, Government of India. pp. 87–91. ISBN 978-81-230-1661-0.
- ↑ Gaur, A.S.; Sundaresh and Sila Tripati (2004). "An ancient harbour at Dwarka: Study based on the recent underwater explorations". Current Science. 86 (9).
- ↑ Goel, Sita Ram. (1994). The story of Islamic imperialism in India (2nd rev. ed.). New Delhi: Voice of India. ISBN 8185990239. OCLC 36040086.
- ↑ ೧೧.೦ ೧೧.೧ "Dwarkadish Temple, Dwarkadish Temple Dwarka, Dwarkadish Temple in India". Indianmirror.com. Retrieved 4 March 2014.
- ↑ Hiralaxmi Navanitbhai (2007). Gujarat- Volume 2 of Smt. Hiralaxmi Navanitbhai Shah Dhanya Gurjari Kendra Prakashan. Gujarat Vishvakosh Trust. p. 445.
- ↑ Chakravarti 1994, p. 140
- ↑ Harshananda, Swami (2012). Hindu Pilgrim centres (2nd ed.). Bangalore, India: Ramakrishna Math. p. 87. ISBN 978-81-7907-053-6.
- ↑ ೧೫.೦ ೧೫.೧ ೧೫.೨ Desai 2007, p. 285.
- ↑ ೧೬.೦ ೧೬.೧ ೧೬.೨ ೧೬.೩ ೧೬.೪ ೧೬.೫ Bansal 2008, p. 20-23.
- ↑ "Dwarka". Encyclopædia Britannica. Retrieved 19 April 2015.
- ↑ Gujarati, TV9 (22 March 2021). "Devbhumi Dwarka: દ્વારકાના જગતમંદિરને મળ્યું વર્લ્ડ અમેઝિંગ પેલેસનું સન્માન" [Devbhumi Dwarka: Dwarka's Jagatmandir honored with World Amazing Palace]. Tv9 Gujarati (in ಗುಜರಾತಿ). Retrieved 23 March 2021.
{{cite news}}: CS1 maint: numeric names: authors list (link) - ↑ "Shree Dwarkadhish Temple | World Talent Organization". worldtalentorg.com. 13 March 2021. Retrieved 23 March 2021.